Eind jaren zeventig liep een anarchistische as tussen het Zeeuws-Vlaamse Aardenburg en Amsterdam. Het roemruchte blad Gramschap – maandelijkse pamflettenreeks – was hiervan het opruiend resultaat. In een tijd toen woorden als 'paddo's' en 'smartshop' nog moesten worden uitgevonden, raakte het blad al in conflict met justitie wegens het openlijk meesturen van een zakje gedroogde Zeeuwse kaalkoppaddestoelen aan de abonnees. Gramschap is vooral vanwege haar immer verrassende 'bijlagen' een blad geweest met een trouwe schare abonnees. Naast historische bijlagen (Marinus van der Lubbe, Nestor Mahkno) kwam het blad ook met uiterst curieuze singles en soms lp's. Al deze muzikale bijlagen zijn nu op een dubbel-cd verzameld, met een fraai verzorgd boekwerkje, dat sommige mystificaties rond het blad nader verklaart. Zoals die vreemde opname van het Koninklijk Huis, of het feit dat twee van oorsprong 'subversieve' nummers later toch de Top 10 haalden.
De oud-provo's Nico van Apeldoorn en Jan Bruens zagen in de opkomende punkbeweging een ideale voedingsbodem om de agit(atie)-prop(aganda) van weleer nieuw leven in te blazen. Zo ontstond in de opmaat tot de kroning van Beatrix in 1980 de eerste single-bijlage. Deze, op oranje vinyl geperste, single 'Beatricks' zorgde voor de nodige consternatie. NOS-dj Frits Spits wenste zijn vingers niet te branden aan teksten als 'Beatrix oh Beatrix, die stomme trut met 'r power-kicks', maar Koos Zwart draaide het plaatje wel in 'Popdonder plus'. Dat kostte de Vara leden. De Telegraaf maakte er een echte rel van door er op de voorpagina schande over te spreken.
De provo/punk-anarchisten hadden een fascinatie voor het Koninklijk Huis, want later verscheen de Gramschapsingle 'de Loo-show'.
Wat wil het geval: Pieter van Vollenhoven pingelt samen met Louis van Dijk fijne platen met muzikale valium, liftmuzak, bij elkaar. De bekende dj Willem Duys plugt deze platen op de zondagmorgen. Als dank voor deze enthousiaste airplay geeft Pieter een cassette met koninklijke huisvlijt aan Willem Duys. Hierop is een zangkoor te horen van Oranjes, met vlotte piano-begeleiding van onze sympathieke flapoor, op de tekst: 'BungaLooloo-show dat is de esprit, hun idee. Come on, let's play de beatbiet-melodie...'
Duys vindt het 'enig' en draait een stukje in zijn radio-programma. De Rijks Voorlichtings Dienst is 'not amused', en Duys draait dit bandje voortaan nog slechts privé. Alerte Gramschapfans hebben echter op die gezellige zondagmorgen een bandje laten meelopen. Hier wordt een nieuwe singlebijlage uit geperst: de M.E. Wals. Op de B-kant van deze Gramschap single wordt de koninklijke dixieland kunstig gemixt met het radio-verkeer van de ME, tijdens de kroningsrellen. Terwijl in smeuïg Mokums politie-jargon de instructies 'Bratra eenheden oprukken tot de Blauwbrug' en 'Pelotons terugtrekken achter het Stadhuis' op het linkerkanaal weerklinken speelt de dixieland gewoon door. Het resultaat is een surrealistische geluidscollage die de sfeer van 30 april 1980 perfect oproept. In de ene straat uitzinnig Oranje-feest, om de hoek grimmig verzet.
Twee subversieve nummers die als single-bijlage van Gramschap verschenen, haalden in een gepolijste versie de hitparade. De groep Drukwerk scoorde twee hits met de nummers 'Je loog tegen mij' en 'Hé Amsterdam'. Wie het laatste lied alleen van Drukwerk kent: de Gramschap-versie klinkt zo doorleefd als de ongeslepen diamanten in het gruis van Tom Waits' stem.
SIMON VAN LEEUWEN
De dubbel-cd 'Gramschap 1978-1986' wordt vandaag om 21.00 uur gepresenteerd in de Kalenderpanden, Amsterdam.
Verkrijgbaar bij de betere boek- en muziekhandel.